Maciszewski Seweryn Władysław, pseud. Wład (1892–1973), pedagog, działacz oświatowy, pisarz, wiceminister wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Ur. 20 I w Czarnorudce (pow. Berdyczów), był synem Stanisława i Stefanii z Rożańskich. Dzieciństwo spędził w Mosijówce, potem w Wojtowcach, wsiach dzierżawionych przez rodziców. W l. 1900–9 pobierał naukę w I Klasycznym Gimnazjum w Żytomierzu, które ukończył ze srebrnym medalem. W r. 1905 uczestniczył w strajku szkolnym uczniów-Polaków. W l. 1909–14 studiował hutnictwo na wydziale metalurgicznym politechniki w Petersburgu, gdzie wstąpił do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, a następnie także do Związku Walki Czynnej. Podczas studiów prowadził lekcje z zakresu języka i literatury polskiej na tajnych kursach dla robotników polskich. W lipcu 1914 przedostał się nielegalnie do Krakowa, skąd 6 VIII w szeregach I Kompanii Kadrowej Legionów Polskich wyruszył na wojnę. Uczestniczył w walkach I Brygady Legionów jako szeregowiec, a następnie kapral 3 batalionu. Dn. 2 X 1915 dostał się pod Bielską Wolą na Wołyniu do niewoli rosyjskiej. Tam, ukrywając fakt posiadania obywatelstwa rosyjskiego, pracował jako drwal w lasach jarosławskich. W dn. 18 III 1917 zbiegł z niewoli ze wsi Putiłowo i udał się do rodzinnych stron – do Wojtowiec, gdzie zorganizował i do jesieni 1918 prowadził polską szkołę początkową.
Dn. 1 XI 1918 przybył do Warszawy. Wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniw. Warsz. Studiował historię literatury polskiej pod kierunkiem B. Gubrynowicza i J. Ujejskiego oraz filozofię i historię sztuki. Główne jego zainteresowania obracały się wokół twórczości C. Norwida. W styczniu 1919 był kurierem Min. Spraw Zagranicznych do Kijowa. Po powrocie, od 1 II 1919 podjął pracę jako nauczyciel, a od 1 IX t.r. jako kierownik publicznej szkoły powszechnej nr 1 w Żyrardowie. Był delegatem pow. błońskiego na Sejm Nauczycielski w kwietniu t.r. i prezesem Ogniska Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych w Żyrardowie. Od lipca do października 1920 służył w wojsku w 10 dywizji piechoty. Z dn. 1 X 1921 został powołany na stanowisko podinspektora szkolnego pow. warszawskiego. W okresie od 1 IX 1923 do 1 IX 1925 korzystał z płatnego urlopu udzielonego na dokończenie studiów. W tym czasie ukończył Państwowy Instytut Pedagogiczny w Warszawie oraz otrzymał absolutorium na Uniw. Warsz., uzyskując uprawnienia do nauczania przedmiotów pedagogicznych oraz języka polskiego. Dn. 1 IX 1925 został powołany do pracy na Państwowych Kursach Nauczycielskich pod dyrekcją W. Spasowskiego, jako nauczyciel tychże przedmiotów. Równocześnie podjął pracę w wydziale oświaty pozaszkolnej Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (WRiOP). Od dn. 1 IV 1926 pełnił funkcję – jako urlopowany nauczyciel z przydziałem służbowym do gimnazjum im. Konarskiego w Warszawie – naczelnego instruktora oświatowego we Francji z siedzibą w Paryżu, organizując sieć szkół polskich i kursów działających w środowiskach polskiej emigracji zarobkowej we Francji. Z kolei 1 XII 1928 został służbowo przeniesiony na analogiczne stanowisko w Brazylii z siedzibą w Kurytybie. Odwołany do kraju, 1 IX 1931 rozpoczął pracę – ciągle jako urlopowany nauczyciel – w Min. WRiOP, zajmując się problematyką polskiego szkolnictwa za granicą. Był również działaczem Światowego Związku Polaków. Został następnie (18 I 1935) mianowany ministerialnym wizytatorem szkół. Z dn. 1 V 1935 powierzono mu obowiązki naczelnika wydziału polityki oświatowej, a 31 VII 1937 mianowano naczelnikiem wydziału prezydialnego.
W szczytowym okresie konfliktu władz sanacyjnych ze Związkiem Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), po dymisji P. Musioła z funkcji kuratora ZNP, w sytuacji kryzysowej, z inicjatywy W. Świętosławskiego powierzono M-emu jako «osobie cieszącej się zaufaniem ogółu nauczycielstwa» (W. Osiadacz) funkcję kuratora ZNP. M. powołał radę przyboczną składającą się z cieszących się powszechnym szacunkiem pedagogów i działaczy ZNP, nawiązał kontakt i współdziałanie z zawieszonym przez władze Zarządem Głównym oraz prezesami okręgów; przyjął do pracy zwolnionych przez Musioła pracowników ZNP, zwalniając równocześnie zaangażowanych przez niego nowych pracowników, składających się głównie ze zwolenników orientacji narodowo-radykalnej. W trudnej sytuacji stosunki z władzami ułatwiała M-emu przeszłość legionowa, a stosunki z lewicową i demokratyczną opozycją – fakt, iż nie był członkiem ani Obozu Zjednoczenia Narodowego, ani uprzednio Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. M. doprowadził do zwołania Zjazdu ZNP w Krakowie, na którym złożył w ręce prezydium swe funkcje. Dn. 7 VI 1938 powierzono M-emu obowiązki kuratora okręgu szkolnego łuckiego z siedzibą w Równem, a 1 VIII t.r. mianowano kuratorem. Równocześnie został powołany w skład Państwowej Rady Oświecenia Publicznego i w skład Kuratorium Liceum Krzemienieckiego. W dn. 17 III 1939 został mianowany podsekretarzem stanu w Min. WRiOP. Od 18 IX 1939 przebywał w Rumunii, początkowo internowany (Băile-Herculane, Olăneşti, Govora), a następnie zwolniony w końcu 1943 r. – w Bukareszcie. W okresie od 1 I do 30 IX 1944 kierował sprawami szkolnictwa polskiego w Rumunii w ramach Komisji Pomocy Polakom, ucząc jednocześnie języka polskiego w polskiej szkole powszechnej w Bukareszcie.
Do kraju powrócił jednym z pierwszych transportów repatriacyjnych w sierpniu 1945, zgłaszając się do dyspozycji Min. Oświaty. Skierowany na Dolny Śląsk, objął 1 X 1945 funkcję organizatora i kierownika Ośrodka Dydaktyczno-Metodycznego i Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu, które to placówki zorganizował. W l. 1946–7 był przewodniczącym wydziału pedagogicznego Zarządu Okręgu ZNP we Wrocławiu i delegatem na pierwszy powojenny zjazd ZNP. W r. 1947 zorganizował i prowadził Wyższy Kurs Nauczycielski. W r. 1950 został zwolniony z funkcji dyrektora Biblioteki Pedagogicznej. Od tej pory cały swój czas poświęcił pracy nauczycielskiej w I Liceum Ogólnokształcącym we Wrocławiu, w którym już w r. 1945 rozpoczął nauczanie propedeutyki filozofii. Był przede wszystkim nauczycielem języka polskiego, prowadził jednak obok tego nauczanie języka rosyjskiego, a w Liceum Bibliotekarskim prowadził lekcje z zakresu nauki o książce. W r. 1957 uczestniczył w Zjeździe Oświatowym ZNP i był delegatem na walny zjazd ZNP. Uczestniczył też czynnie w pracach programowych Min. Oświaty w zakresie programów nauczania języka polskiego. Jesienią 1957 był we Wrocławiu członkiem Komitetu Organizacyjnego obchodów 20-lecia strajku nauczycielskiego. W grudniu 1958 uczestniczył czynnie w Zjeździe Naukowym Polonistów w Warszawie. W r. 1959 był wykładowcą na kursach Tow. Szkoły Świeckiej i na centralnych kursach polonistycznych Min. Oświaty. Wspólnie z H. Kowalewską opracował i wydał wypisy z literatury pięknej (Za szkolną bramą, W. 1962), mające ułatwić nauczycielowi pracę wychowawczą (zwłaszcza w dziedzinie etyki) w oparciu o tekst literacki, oraz poprzedzone przedmową T. Kotarbińskiego opracowanie Tekst literacki w ręku wychowawcy (W. 1967). Pracę nauczycielską kontynuował do jesieni 1963, kiedy to pogarszający się stan zdrowia zmusił go do przerwania zajęć szkolnych. Jesienią 1963 przeniósł się z Wrocławia do Warszawy, nie zrywając kontaktu z licznym gronem uczniów, wśród których cieszył się wielkim szacunkiem i przywiązaniem.
Ostatnie dziesięciolecie swego życia poświęcił całkowicie twórczości literackiej, która zawsze była drugim – poza działalnością oświatową – ale niemal nie uzewnętrznionym publicznie, nurtem pracy M-ego. Pozostawił po sobie bogatą spuściznę rękopiśmienną (tylko jeden tomik Zakosy wydał w Paryżu w r. 1927), głównie liryki, ale również obszerny poemat satyryczno-groteskowy, przekłady z poezji francuskiej (A. Musset, P. Verlaine, A. Rimbaud, P. Valéry), rosyjskiej (S. Jesienin); prozę (powieści, m. In. Groteskowo-satyryczne: Białe Wakacje, Szmełyk, Wielki Kryminał i in.), zbiory aforyzmów, wreszcie obszerny dziennik, zawierający obok wspomnień refleksje filozoficzne. Zmarł w Warszawie 12 VII 1973, pochowany został na cmentarzu w Brwinowie.
Spośród siedmiorga rodzeństwa M-ego Wacław był inżynierem rolnikiem i pracownikiem Min. Rolnictwa, Stanisław nauczycielem fizyki w Gimnazjum im. Staszica w Warszawie, Mieczysław lekarzem; siostry: Jadwiga Guirard, Józefa Bratkowska była inżynierem ekonomistą, Stefania Dulniakowa lekarką, Maria Miłobędzka działaczką kultury fizycznej. Od 14 VIII 1919 M. był żonaty z Kazimierą z Wilczyńskich; pozostawił córkę Teresę i syna Jaremę, historyka.
Doroszewski W., Wśród słów, wrażeń i myśli, W. 1966 s. 15; Marczuk M., Walka Związku Nauczycielstwa Polskiego o postępowy program oświatowy. 1919–1939, W. 1970 s. 442; Obyś cudze dzieci uczył, „Gaz. Robotn.” 1960 nr 276 (fot., wywiad z M-m); Osiadacz W., Cztery miesiące roku 1937, „Argumenty” 1962 nr 46; Spustek I., Polacy w Piotrogradzie, 1914–1917, W. 1966; Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919–1939, W. 1957; Zjazd Naukowy Polonistów 10–13 grudnia 1958, Red. K. Wyki, Wr. 1960 s. 434–5; – Kazimierz Luboń-Kamieński, W. 1936 s. 38, 43, 46, 48–52, 55, 59, 61, 64–8, 73–80 (wspomnienia M-ego), 82, 86; Wasilewska W., Historia jednego strajku, W. 1949 s. 116, 118, 120–2, 128, 138–56, 159, 186; Wycech Cz., Wspomnienia 1905–1939, W. 1969; – „Życie Warsz.” 1973 nr 167, 169; – Dziennik, dokumenty osobiste w posiadaniu rodziny, relacje rodziny.
Kalina Bartnicka